Volgens veel trendwatchers is een vegan lifestyle met name de laatste jaren populair geworden. De cijfers lijken deze zieners gelijk te geven, maar de schijn bedriegt. Uit recent onderzoek is namelijk gebleken dat de vegan lifestyle een traditie van duizenden jaren heeft. Natuurlijk zijn er wel trends en veranderingen te ontdekken. Daarom brengen we met dit verhaal een interessante en goed leesbare geschiedenis van de vegan lifestyle. Daarbij signaleren we trends en kijken we naar de toekomst van een vegan lifestyle.
Is de vegan lifestyle een trend?
Tussen 2014 en 2018 is het aantal veganisten in Engeland verviervoudigd. In Amerika nam het aantal veganisten tussen 2013 en 2017 zelfs met 600% toe. In Nederland publiceert men pas sinds dit jaar betrouwbare cijfers over het aantal veganisme. Onlangs werd bekend dat zo’n 1,5% van de Nederlandse bevolking (zo’n 261.000 mensen) zichzelf als veganist ziet en dat zijn liefst 110.000 mensen meer dan geschat. Op basis van deze cijfers zou je de vegan lifestyle inderdaad als trend kunnen beschouwen.
Die indruk wordt nog verder versterkt als je naar het aanbod van grote (fast food) restaurants kijkt. Of we nu praten over Pret a Manger, Wagamama of de aloude McDonalds, de veganistische gerechten veroveren de menukaart. Toch blijkt bij nadere bestudering dat de aandacht voor een vegan lifestyle meer een marketing truc is dan een trend. Het vegetarisme is namelijk veel ouder dan gedacht.
De oudste vegan lifestyle was religieus
De eerste beschrijving van het veganisme vinden we in de principes van Ayrveda. Dit systeem van Indiase geneeskunde is inmiddels ruim 5.000 jaar oud. Basisgedachte is dat gezondheid voortkomt uit een evenwicht tussen het lichaam en zijn omgeving. Hiervoor is een schoon, plantaardig dieet met volledige voeding noodzakelijk.
Vervolgens vond het veganisme een weg via andere geloven. Zo zien we dat het Boeddhisme (ontstaan in de vijfde eeuw voor Christus) en het Shikisme (ontstaan rond 1500 na Christus) een verband leggen tussen gezondheid, spiritualiteit of een reine ziel en plantaardige voeding.
Deze religieuze lijn is door te trekken tot de tegenwoordige tijd. Zo maakt een plantaardig dieet deel uit van de leer van de Rastafari (die rond 1930 in Jamaica opkwam) en de Hare Krishna beweging, die in 1966 in New York werd gesticht.
De sociale ontwikkeling van een veganistische levensstijl
Ook de sociale oorsprong van een vegan lifestyle gaat veel verder terug dan we op basis van de cijfers zouden vermoeden. Zo zien we dat het Indiase kastenstelsel voorschreef dat plantaardig voedsel zuiverder was en daarom voorbehouden was aan de hogere sociale klassen. Het eten van vlees werd juist met minderwaardigheid geassocieerd.
In China werd het gebruik van melk dan weer verketterd. Men vond melk het voedsel van ‘barbaarse indringers’ en een ‘echte Chinees’ werd geacht melk walgelijk te vinden en te mijden.
De veganistische keuken wijst de weg
Naast de religieuze en sociale geschiedenis van het veganisme kunnen we de culinaire geschiedenis niet vergeten als we over eten praten. Ook hier zien we in Meso-Amerika (een gebied in Zuid-Amerika dat zich uitstrekt van Centraal Mexico tot Nicaragua) een grotendeels plantaardige keuken. Maïs, bonen, pompoen, amarant en quinoa behoren daar tot het standaard menu. Ook aan de andere kant van de aarde, in Japan, kent het plantaardige dieet in de vorm van shōjin ryōri (de traditionele Boeddhistische keuken) een lange geschiedenis. Wel moeten we voor de volledigheid aantekenen dat deze eerder vegetarisch dan veganistisch is. Ook in de mediterrane eetcultuur zien we dat plantaardig voedsel de basis vormt, al voegde men hier in de loop der tijd zuivel, gevogelte en vis toe.
Trends in de vegan lifestyle
Net als bijna alles in het leven is ook de vegan lifestyle aan trends onderhevig. In de oude tijden stond een plantaardig maal en religieuze beleving vaak gelijk aan soberheid. Hoewel een volledige voeding (oftewel een veganistisch dieet waarbij voldoende voedingsstoffen geconsumeerd worden) altijd belangrijk was werd overdaad als slecht gezien. Hier is in de loop der tijd veel veranderd. Wie de veganistische maaltijden van nu bekijkt komt lekkernijen als de Rebel Whopper en de JUST Egg tegen. Als we daarbij kijken naar de vele variaties zoals nuggets zonder vlees, visloze visvingers en allerlei andere lekkernijen kunnen we stellen dat de associatie tussen veganisme en soberheid wel verdwijnt.
Vegan lifestyle komt los van haar oorsprong
Waar we zien dat de westerse samenleving het veganisme juist meer en meer omarmt zien we in India en China juist omgekeerde bewegingen. Door de import van exclusief vlees is het eten van vlees tegenwoordig juist een statussymbool. Een zuiver plantaardig dieet ziet men nu juist als lager. Overigens blijft de koe ook in deze tijd een symbool voor ‘de aarde’ en de ‘moederfiguur’. Het consumeren van rundvlees is dan ook zeker niet gewaardeerd. Datzelfde geldt voor melk. De Hindoeïstische Indiërs zien melk namelijk als symbool voor zuiverheid. Daarom gebruikt men melk in veel gebedsrituelen. Het drinken van de heilige melk is dan ook nu vaak ‘not done’.
In China is het beeld van melk als voedingsmiddel wel veranderd. Geen Chinees zal zich gekrent voelen als je een glas melk drinkt. Sterker nog, inmiddels initieert de overheid uitgebreide promotiecampagnes voor het drinken van melk.
Daarnaast verandert de ideële gedachte achter een veganistische levensstijl. Waar men van oorsprong vooral religieuze motieven had kijken de veganisten van nu veel meer naar zaken als dierenwelzijn, het milieu en de ecologische voetafdruk van vleesproductie.
De toekomst van een vegan lifestyle
Als we kijken naar de toekomst laten de cijfers die we in het begin van het artikel noemden zien dat een vegan lifestyle zeker weer populairder wordt. Zo verwacht men dat de wereldwijde markt voor veganistische kaas alleen in 2024 zo’n 4 miljard dollar waard zal zijn. Ook zien we dat de consumptie van vlees steeds meer ontmoedigd wordt. De voorgestelde vleestaks kan dan ook als katalysator voor een veganistische levensstijl dienen.
Daarbij kunnen we dankzij de toenemende technologie een associatie tussen veganisme en sobere eetgewoontes wel tussen de geschiedenisboeken bewaren. Inmiddels is immers ieder gerecht eenvoudig om te vormen naar een veganistische variant. Toch zien we ook hier een tegenbeweging ontstaan. Men vindt de huidige veganistische keuken te duur en daardoor te elitair. Bovendien bevatten de moderne veganistische varianten voor dierlijke producten zoveel toevoegingen en kunstmatige conserveringsmiddelen dat diëtisten deze veganistische vleesvervangers als ‘junk food’ beschouwen. Hierdoor komt er weer meer aandacht voor de eenvoudige veganistische keuken. Ook vinden traditionele vleesvervangers, zoals heet eeuwenoude seitan, tofu en tempeh hun weg weer terug naar de keuken van menig chef kok.
Een laatste verandering in de vegan lifestyle is de diversiteit. Met de hernieuwde interesse voor het veganisme zwol de kritiek aan dat alle veganistische recepten bedoeld waren voor de ‘blanke vrouwen uit de middenklasse’. Met name in Amerika ontstaan momenteel sterke tegenbewegingen. Zo deed het boek ‘Sistah Vegan’ veel stof opwaaien. Ook online platform ‘black vegans rock‘ zet de ervaringen van gekleurde veganisten centraal.
Al met al kunnen we dus concluderen dat een vegan lifestyle zeker geen trend is. Sterker nog, plantaardige voeding is al zo oud als onze geschiedenis en evolueert net als iedere andere historische ontwikkeling.
Bron: The Psychologist
