Laten we eerlijk zijn: wie kiest voor een vegan lifestyle maakt de beste beslissing van zijn of haar leven. Je realiseert gewoon een absolute win-win situatie. Het is beter voor je gezondheid, het milieu, de dieren en je krijgt de ultieme bonus: je wordt er ook nog eens slimmer van. Wie voor vegan kiest weet op den duur meer van voedsel dan de vleesetende medemens. Je ontkomt er namelijk niet aan dat je goed moet nadenken voor je iets koopt.
Het aantal veganisten stijgt met bijna 500 procent
Was het in 2006 nog vrij uitzonderlijk om veganist te zijn, er waren ‘slechts’ 16.000 soortgenoten, anno 2019 staat de teller op 70.000. Dat is dus bijna een vervijfvoudiging. Goed nieuws dus. De redenen om te kiezen voor een vegan lifestyle lopen behoorlijk uiteen. Voor de een is het dierenleed de drijvende kracht om het roer om te gooien en een ander benoemd de vermeende gezondheidsvoordelen. De laatste tijd ontstaat er een andere groep veganisten die het klimaat benoemt als grootste motivator. Veganisme zou het antwoord zijn op de milieuproblematiek. De planeet moet gered worden en het veganisme is daarop het antwoord. Ook de ‘Denker des Vaderlands, Rene ten Bos, doet een duit in het zakje en zegt zelf dat er ‘geen enkele manier bestaat om het eten van vlees te legitimeren of te rechtvaardigen.’ Daar kan de carnivoor het dus mee doen.
Milieu impact is bewezen
Voor veel veganisten zal het bovenstaande geen verrassing zijn. De stellingen worden onderbouwd door gedegen onderzoek. “Als je geen dierlijke producten meer eet, bespaar je 850 kilo CO2 per jaar van de in totaal 1,9 ton CO2 die we per jaar door voeding en drinken uitstoten”, aldus woordvoerster Kirsten Palland van voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal. Die cijfers zijn dus geen verzinsel van een of andere milieuactivist. De milieu-impact van de vleesconsumptie wordt namelijk berekend op basis van de broeikasgassen die vrijkomen bij de productie van voeding, het gebruik van fossiele brandstoffen, de gebruikte grond en het waterverbruik.
Ook plantaardige producten belasten het milieu
Dat de productie van dierlijke producten een behoorlijke impact heeft mag duidelijk zijn, dat wil natuurlijk niet zeggen de impact van plantaardige producten minimaal is. Het probleem is echter dat dit effect veel lastiger is om te meten. Zo worden bonen en andere peulvruchten in de periode mei tot augustus uit eigen land en Duitsland. De vervoerskosten en de daarmee gepaard gaande CO2 uitstoot is dus relatief beperkt. In de periode daarbuiten worden de groenten echter geïmporteerd uit landen als Egypte, Guatemala en Kenia. Je raadt het al, die extra CO2 uitstoot krijg je dus cadeau bij je bewust samengestelde vegan maaltijd. De impact op het milieu van dergelijke groenten is dus wel degelijk aanwezig.
Milieukalender om echt bewust te eten
Wil je als veganist toch gezond en verantwoord kunnen eten, waarbij je ook nog eens rekening houdt met het belang van Moeder Aarde, dan zal je groente- en fruitkalender van Milieu Centraal moeten gebruiken. Met die kalender worden tal van zaken inzichtelijk gemaakt. Een totaal van maar liefst 104 producten staan overzichtelijk ingedeeld en krijgen een eigen milieuscore. Heeft een product een A-score, dan is dat een goede keuze, een E-score betekent dat je deze juist moet vermijden. Hiervoor hanteert Milieu Centraal een aantal belangrijke criteria. Zo worden zaken als de teeltmethode, transportwijze, verpakkingsmateriaal en jaargetij meegewogen in de beoordeling. Avocado’s uit Chili en Zuid-Afrika, blauwe bessen uit Argentinië en Nieuw-Zeeland, groene asperges uit Peru, mango uit India en peulvruchten uit Kenia en Egypte, allemaal hebben ze hun klimatologische keerzijde.
Lees ook: Lokaal eten: dit zijn de drie voordelen!
Complex proces
Die kalender is leuk en kan veel informatie verschaffen, maar de informatie is niet zaligmakend volgens Harry Aiking, hoofddocent duurzaamheid en voeding aan de VU. Voorzichtigheid is dus geboden. “Er zijn zo veel aspecten die meespelen bij de klimaatimpact van voedsel, dat het zeer complex is om te zeggen welke veganistische producten het meest milieubelastend zijn.” Het is maar net waarop de focus wordt gelegd, zegt hij. “Wie het bijvoorbeeld belangrijk vindt om op biodiversiteit of water te focussen, komt tot andere bevindingen dan wie zich uitsluitend op koolstofuitstoot richt.”
Een kilo avocado = 1000 liter water
Neem bijvoorbeeld de avocado. De populaire vrucht laat duidelijk zien welke wirwar van factoren er schuilgaat achter het bepalen van de milieu-impact. Om slechts één kilo avocado te produceren is ongeveer 1.000 liter water nodig. Dan ben je er nog niet. De vrucht wordt namelijk verbouwd in gebieden waar water schaars is. Het landschap en de biodiversiteit van landen als Chili, Peru en Zuid-Afrika zuchten onder de populariteit van de vrucht in Europa.
Dan is er nog een ander aspect: armoede. De stijgende populariteit van de avocado in Europa (Nederland importeerde alleen al in 2016 voor 433 miljoen euro), zorgt ervoor dat de vrucht behoorlijk duur is. Voor ons als Europeanen is dat veelal geen probleem. Voor de lokale bevolking die al eeuwenlang de vrucht als vast onderdeel op het menu heeft staan, wordt het onbetaalbaar. De overheden van de exporterende landen grijpen dus in door de export te blokkeren. Dit gebeurde bijvoorbeeld in Kenia.
Lees ook: Je ecologische voetafdruk verkleinden: dé ultieme checklist (33 tips)!
Export in plaats van import
Klimaatbewust eten is dus extreem complex. Dit maakt de veganistische maaltijd verre van perfect, zo redeneert Corné van Dooren, expert duurzaam eten van het Voedingscentrum in Den Haag. Dat een veganistische leefstijl een lagere impact op het milieu heeft is zonder meer waar. Toch is de vleesloze maaltijd niet de oplossing. Minder vlees eten zou juist de norm moeten zijn. “Niet alle landbouwgronden zijn geschikt voor het verbouwen van granen, groenten en fruit, zoals de hooggebergten, veenweidegebieden en de dijken. Bovendien zijn voor veganistische landbouw ook meststoffen nodig die uit kunstmest gehaald worden. Vee kan daarnaast ingezet worden om de voedselreststroom uit de industrie op te eten.”
Lokaal geproduceerd is vaak beter
Volgens van Dooren is het belangrijk om niet alleen oog te hebben voor wat we eten, maar eerder waar het vandaan komt. Lokaal geproduceerde voeding zou dus prioriteit moeten hebben. “Het beste idee is om de kringloop te sluiten, door deze zo kort mogelijk te houden.” Daarmee ben je er natuurlijk nog niet. De werkelijkheid hoeft namelijk niet te stroken met de theorie. Zo kan de impact op het milieu van een tomaat uit Spanje, die met de vrachtwagen naar Nederland is vervoerd, kleiner zijn dan die van een tomaat uit een gasgestookte kas uit het Westland.
Klimaatbewust eten vergt kennis en kunde
Klimaatbewust eten blijft dus een kwestie van puzzelen waarbij kennis onontbeerlijk is. “Een goede richtlijn zou zijn om minder dierlijke producten te eten en tachtig procent van je granen, oliën, groente en fruit uit de regio te halen, aangevuld met producten van elders”, denkt Van Dooren. Bewust eten is dus ook een kwestie van bewust kiezen wat je eet. Doe je dat, dan ben je al snel een stuk klimaatvriendelijker bezig en doe je het beter dan de doorgewinterde carnivoor.
Disclaimer: dit is een kritisch artikel over veganisme gebaseerd meningen van experts. Wij als redactie zijn vegan in hart en nieren en promoten deze lifestyle overal waar we gaan en staan. Veganisme draait namelijk niet alleen om het milieu. Zo zijn wij van mening dat de uitbuiting van dieren op welke manier dan ook moet stoppen. Dit artikel richt zich echter alleen op de ecologische voetafdruk van een veganistische lifestyle.
